gǔ wén yán zhī wén yě ，qí shǐ xià shāng ，zhōng yú qīng miè ，zì mín guó lì ，wén yán zhī shū shèn xiān ，zhì jīn shì ，shū wén yán zhě shèn shǎo ，jīn zhī cún bú guò bǎi ，wén yán wēi yǐ ，ér shì rén wèi jiào ，hé yě ？dá yuē ：“zì xīn hài hòu ，qīng miè ér mín guó lì ，shì rén shèn chóu yú gǔ qīng zhī shì ，yú qīng shì zhī wù jiē qì zhī ，wú yī liú zhě ，wén yán zhī wén ，nǎi gǔ jīn zhī wén bǎo ，yán qiān nián ér bú shuāi ，jīn yǐ bái huà tì zhī ，nǎi xùn zhī guò yě ，xùn suī gōng gài ，ér shú néng wú guò ？bái huà zhī néng yán zhě ，wén yán hé bú néng yě ？qiě fū wén yán zhī wén zhě ，qí yán biǎo shèn jīng ，biǎo yì shèn míng yú bái huà ，qí shū qíng zhī yán ，gèng yōu yú bái huà 。jīn zhī rén yě ，shū wén yán zhě wú shí yī ，jǐn bǎi shí ěr ，jīn zhī rén yě ，shí èr zhī nián ，suī sòng gǔ wén yán zhī wén ，ér jìn xìn shū zhī suǒ wén ，qí sī shèn gù ，fú néng chuàng yǐ xīn wén ，cǐ nǎi wén yán zhī dà nán yě ”

  古文言之文也，其始夏商，终于清灭，自民国立，文言之书甚鲜，至今世，书文言者甚少，今只存不过百，文言危矣，而世人未觉，何也？答曰：“自辛亥后，清灭而民国立，世人甚仇于古清之世，于清世之物皆弃之，无一留者，文言之文，乃古今之文宝，延千年而不衰，今以白话替之，乃迅之过也，迅虽功盖，而孰能无过？白话之能言者，文言何不能也？且夫文言之文者，其言表甚精，表意甚明于白话，其抒情之言，更优于白话。今之人也，书文言者无十一，仅百十耳，今之人也，十二之年，虽诵古文言之文，而尽信书之所文，其思甚固，弗能创以新文，此乃文言之大难也”

   gǔ wén yán zhī wén yě ，táng sòng wéi shèng ，qí míng shèn guǎng ，rén jiē xí zhī ，qiě táng sòng zhī shì yě ，suī wéi fēng jiàn ，ér qí rén zhī sī shèn shàn yú xīn ，sān sū yǔ dù lǐ ，jiē shēng yú táng sòng ；jǐn jīn zhī míng qīng ，suī cún kē jǔ wén yán ，ér chuàng bā gǔ zhī wén ，zì shī zhī yù ，shù rén zhī sī ，gù wén yán shuāi 。gǔ wén yán zhī wén zhě ，nǎi qīng bài zhī shòu hài zhī wù yě ，yīng tǐng ér wǎn zhī ，fā qí yōu ，yáng qí zhǎng ，ér fú néng máng qì ，yǐ miè qiān nián zhī bǎo yě ，wén yán zhī wén yě ，cún shì sì qiān zhī nián ，zhǎng shòu ruò wàn zǎi zhī gǔ mù ，gǔ mù yì yīng hù ，hé yǐ qì wén yán ？

   古文言之文也，唐宋为盛，其名甚广，人皆习之，且唐宋之世也，虽为封建，而其人之思甚善于新，三苏与杜李，皆生于唐宋；仅今之明清，虽存科举文言，而创八股之文，字诗之狱，束人之思，故文言衰。古文言之文者，乃清败之受害之物也，应挺而挽之，发其优，扬其长，而弗能盲弃，以灭千年之宝也，文言之文也，存世四千之年，长寿若万载之古木，古木亦应护，何以弃文言？

  wén yán zhī wén yě ，huá zhī zhì bǎo zhě shì yě ，fā qí yōu ，yáng qí zhǎng ，cǐ shì rén zhī rèn yě 。

  文言之文也，华之至宝者是也，发其优，扬其长，此世人之任也。

  fū rì yǒu qí shǐ ，wù yǒu qí gēn ，yù jué cǎo yě ，zé bì duàn qí gēn yě ，rú yǐ huǒ ér fén zhī ，zé míng chūn bì yǐ fù qīng 。

  夫日有其始，物有其根，欲绝草也，则必断其根也，如以火而焚之，则明春必以复青。

  tān guān wū lì zhě ，gǔ jīn jiē cún ，qí zhǎng cún ér fú duàn zhě ，gài qí gēn wèi duàn yě ，shì wù rú hé jiāng ，rú qiáng sāi qí wěi ér fú duàn qí yuán zhě ，qí bì yǐ qiáng ér pò sāi ，mín yì rú cǐ ，qiáng yǐ mián ér sāi mín zhī kǒu zhě ，mín zhōng yǐ qiáng ér qǔ zhī 。rú jiāng hé zhī yuán duàn yě ，shí yú rì jí hé ：yǐ dé ér fú mín zhě ，mín bì yōng zhī ér fú pàn yě 。

  贪官污吏者，古今皆存，其长存而弗断者，盖其根未断也，事物如何江，如强塞其尾而弗断其源者，其必以强而破塞，民亦如此，强以棉而塞民之口者，民终以强而取之。如江河之源断也，十余日即涸：以德而服民者，民必拥之而弗畔也。

tóng lǐ ér yán zhī ，jīn yuē ：“tān guān zhě ，wú guān fú tān yě ；jiān shāng zhě ，wú shāng fú jiān yě 。”bú yì diān hū ？yù duàn tān guān ér fú jìn ，yù jué jiān shāng ér wú mén zhě ，gài yǐ qí fú néng xún qí gēn yě 。tān guān ，tān zhī yǐ cái ，rú mín fú pěng cái yǐ huì zhī ，zé qí gù wú yǐ wéi tān zhě ，shù yuè jí jué yě ，gù mín bì yǐ shēn ér zuò zé ，yǒu guò yì gǎi zhī ，yǒu zhǎng yì yáng zhī ，yǒu guò ér tuī zé yǔ tā ，yīng fá zé yǐ huì ér bì zhī ，qí wéi bú rén ，bú rén zhī mín zhě shàng cún ，gù tān guān qǐ néng jué yě ？zhì gēn zhī fǎ yě ，nǎi yù mín wéi rén ，yǐ xíng ér zhǐ tān ，yì rú nèi jí ér wài zhǐ qí tòng zhě ，gài yī qí biǎo ér fú zhì qí gēn yě 。gù yú yù wèi mín yuē ：“fǔ jǐ zhī xīn ，yì fǔ yì sī ，sī yuē ：‘wú zhī xīn nǎi yì liáng zhī xīn yě ？nǎi è jí zhī xīn yě ？’fǔ jǐ zhī shēn ，yì fǔ yì sī ，sī yuē ：‘yú yì wéi mín zhī shēn zhě hū ？shēn yì hé ér xīn fú shì hū ？

同理而言之，今曰：“贪官者，无官弗贪也；奸商者，无商弗奸也。”不亦顛乎？欲断贪官而弗尽，欲绝奸商而无门者，盖以其弗能寻其根也。贪官，贪之以财，如民弗捧财以贿之，则其固无以为贪者，数月即绝也，故民必以身而作责，有过亦改之，有长亦扬之，有过而推责与他，应罚则以贿而避之，其为不仁，不仁之民者尚存，故贪官岂能绝也？治根之法也，乃育民为仁，以刑而止贪，亦如内疾而外止其痛者，盖医其表而弗治其根也。故余欲谓民曰：“抚己之心，亦抚亦思，思曰：‘吾之心乃益良之心也？乃恶疾之心也？’抚己之身，亦抚亦思，思曰：‘余亦为民之身者乎？身亦合而心弗适乎？

  rú shì ér wéi zhě ，tān bì chú ，jiān bì duàn yě 。

  如是而为者，贪必除，奸必断也。

  fū guān zhě ，jià yú wàn mín zhī shàng ，cān yǐ yì zhèng zhě shì yě 。guān yì shí jū wú yōu ，jiā cái wàn guàn ，nǎi wàn mín zhī xiàn zhě yě ，ér guān yì nán wéi zhī zhǎng jiǔ yě ，hé yě ？gài qí guān qì zhě shì yě ，hé wéi guān qì yě ？wéi guān zhě ，qí quán gù gāo yě ，gù yì suí jǐ zhī xīn ér wéi zhī ，suǒ yǐ wú dào ，gù wéi guān zhě nán zhǎng ér jiǔ yě 。

  夫官者，驾于万民之上，参以议政者是也。官亦食居无忧，家财万贯，乃万民之羡者也，而官亦难为之长久也，何也？盖其官气者是也，何为官气也？为官者，其权固高也，故易随己之心而为之，所以无道，故为官者难长而久也。

fū guān zhě ，qí shí wéi yì xián zhī mín zhě shì yě ，rán zé wú dào zhě ，hé yǐ wéi mín yě ？gèng hé yǐ wéi wàn mín zhī guān yě ？hé wéi wàn mín zhī xián guān zhě yě ？fū xián guān zhě ，nǎi gōng ér fú sī 、fú tān fú fǔ zhě shì yě ，qí qiān ér shàn nà jiàn yì ，wéi wàn shì zhī suǒ zàn yě 。fū suí táng sòng zhī jun1 zhě ，jiē qiān ér shàn nà jiàn yì zhě shì yě ，rán zé cháo shèng ér guó qiáng yě ；ér xià jié shāng zhòu zhōu yōu wáng zhě ，nǎi wú dào ér fú jiàn qí gǎi zhě shì yě ，rán zé cháo miè ér guó wáng yǐ 。shì gù xián yì xián ，fǔ yì fǔ ，qí jiē chū yú cǐ hū ？ài qí zǐ ，shòu zhī yuē ：“wéi rén zhě ，nǎi chéng shàn qiān zhě shì yě 。”yú qí shēn yě ，zé tān ér fǔ yān ，huò yǐ ！fū guān zhě ，nǎi mín zhī mó fàn zhě shì yě ，rán zé fú xián ，qí mín bì tān ér fǔ zhě yě ，jí dì wú tān fǔ ，rán mín pàn ér sǐ guān zhě gù shí liù qī ，gù yuē ：“wéi guān yǐ xián zhě ，jì gù jǐ zhī guì 、gǒng jǐ zhī yè ér yú mín xiàn zhě ，yòu néng yǐ cǐ ér bǎo jǐ zhī shēn zhě ，shǐ fú wáng yú mín pàn zhě shì yě 。”

夫官者，其实为益贤之民者是也，然则无道者，何以为民也？更何以为万民之官也？何为万民之贤官者也？夫贤官者，乃公而弗私、弗贪弗腐者是也，其谦而善纳谏议，为万世之所赞也。夫隋唐宋之君者，皆谦而善纳谏议者是也，然则朝盛而国强也；而夏桀商纣周幽王者，乃无道而弗见其改者是也，然则朝灭而国亡矣。是故贤益贤，腐益腐，其皆出于此乎？爱其子，授之曰：“为人者，乃诚善谦者是也。”于其身也，则贪而腐焉，惑矣！夫官者，乃民之模范者是也，然则弗贤，其民必贪而腐者也，籍第无贪腐，然民畔而死官者固十六七，故曰：“为官以贤者，既固己之贵、巩己之业而于民羡者，又能以此而保己之身者，使弗亡于民畔者是也。”

  xián guān wú dà guì ，gài qí dàn míng bó lì ér fú tān cái zhě shì yě ，zǐ yuē ：“fàn shū shí yǐn shuǐ ，qǔ gōng ér zhěn zhī ，lè yì zài qí zhōng yǐ ，bú yì ér fù qiě guì ，yú wǒ rú fú yún 。”wǔ liǔ xiān shēng yuē ：“fù guì fēi wú yuàn ，dì xiāng bú kě qī 。huái liáng chén yǐ gū wǎng ，huò zhí zhàng ér yún zǐ ，dēng dōng gāo yǐ shū xiào ，lín qīng liú ér fù shī ，liáo chéng huà yǐ guī jìn ，lè fū tiān mìng fù xī yí ！”fū xián guān zhě ，sī mín ér yōu jun1 ，jū miào táng zhī gāo ér yōu qí mín ，chù jiāng hú zhī yuǎn ér yōu qí jun1 ，rán zé hé shí lè yān ？qí bì yuē ：“xiān tiān xià zhī yōu ér yōu ，hòu tiān xià zhī lè ér lè ”hū ！néng rú cǐ ér wéi zhě ，bì wéi wàn mín zhī xián guān zhě shì yě 。

  贤官无大贵，盖其淡名泊利而弗贪财者是也，子曰：“饭疏食饮水，曲肱而枕之，乐亦在其中矣，不义而富且贵，于我如浮云。”五柳先生曰：“富贵非吾愿，帝乡不可期。怀良辰以孤往，或执杖而耘耔，登东皋以舒啸，临清流而赋诗，聊乘化以归尽，乐夫天命复奚疑！”夫贤官者，思民而忧君，居庙堂之高而忧其民，处江湖之远而忧其君，然则何时乐焉？其必曰：“先天下之忧而忧，后天下之乐而乐”乎！能如此而为者，必为万民之贤官者是也。

  zōng ér yán zhī ，fū xián guān zhě ，qí bì qiān ér shǎn nà jiàn yì ，wéi mín zhī mó fàn ，dàn míng bó lì ér fú tān cái zhě shì yě 。néng rú cǐ ér wéi zhě ，bì wéi wàn mín zhī xián guān zhě shì yě 。

  综而言之，夫贤官者，其必谦而闪纳谏议，为民之模范，淡名泊利而弗贪财者是也。能如此而为者，必为万民之贤官者是也。

  tiān xià zhī rén zhě ，jiē wéi fù mǔ suǒ shēng ，xuè ròu zhī qū ，wàn shēn zhī shēn yǔ gòng ，yǐ qí miàn è 、zhì xià ér biǎn zhī ，huò yǐ ！yǐ rǔ ér yán zhī ，rǔ ruò yīn miàn è 、zhì xià ér biǎn zhě ，rǔ zhī xīn hé yǐ píng yān ？gù zǐ yuē ：“jǐ suǒ bú yù ，wù shī yú rén 。”rǔ yì yàn jǐ wéi biǎn zhě ，hé yǐ jiā yú tā shēn ？

  天下之人者，皆为父母所生，血肉之躯，万身之身与共，以其面恶、智下而贬之，惑矣！以汝而言之，汝若因面恶、智下而贬者，汝之心何以平焉？故子曰：“己所不欲，勿施于人。”汝亦厌己为贬者，何以加于他身？

  jǐn běi měi zhī zhōng ，wàn guó zhī shǒu zhě ，měi yě 。qí miàn bái zhě yuē ：“bái zhě gù wéi zūn wéi guì ；hēi zhě miàn xīn jiē è ，gù wú shàn zhě yě ；wài yí zhī mín zhě ，wéi měi zhī xià yě ，qí bì xià yú měi zhě ，gù biǎn ér shì zhī ”wū hū ！rén fēi shēng ér quán shàn zhī rén zhě ，shú néng wú què ？qí miàn è zhě ，qí zhì bì duō wéi shàn yě ，rú nán fāng zhī jú ，qí nèi wù wéi huǒ yáng zhī wù ，shí zhī ruò fān ，zé bì huǒ jí mí shēn ，ér qí ròu wài zhī pí ，nǎi xiāo yáng zhī wù ，kě chá ér yǐn zhī ，yǐ miè huǒ jí 。gù tiān xià wàn wù jiē xiàng yǐ shēng kè ，wú quán shàn zhī wù yě ，yān yòng mào ér yì duàn yú ？rén fēi shēng ér zhī zhī zhě ，shú néng wú huò ？rén fēi jìn shēng yú měi zhě ，yīn qí wèi bēi ér biǎn zhī ，yǐ qí shēng yú ruò guó ér biǎn zhī ，bú yì yōng hū ！

  仅北美之中，万国之首者，美也。其面白者曰：“白者故为尊为贵；黑者面心皆恶，故无善者也；外移之民者，为美之下也，其必下于美者，故贬而视之”呜呼！人非生而全善之人者，孰能无阙？其面恶者，其志必多为善也，如南方之橘，其内物为火阳之物，食之若番，则必火疾弥身，而其肉外之皮，乃消阳之物，可茶而饮之，以灭火疾。故天下万物皆相以生克，无全善之物也，焉用貌而臆断欤？人非生而知之者，孰能无惑？人非尽生于美者，因其位卑而贬之，以其生于弱国而贬之，不亦庸乎！

  jīn zhī tiān xià zhě ，suī yuē láng yǔ fù píng zhě ，rán zhòng fù ér qīng láng zhě 、zhòng láng ér qīng fù zhě shèn fān yě 。tiān xià zhī rén zhě ，jiē wéi fù mǔ suǒ shēng ，xuè ròu zhī qū ，wàn shēn zhī shēn yǔ gòng zhě ，jǐn láng fù zhī bié yě ，ruò biǎn qí yī zhě ，bú yì yōng hū ！láng yǒu láng zhī jiān ér hòu dé yě ，fù yì yǒu fù zhī shàn ér wēn yě ，láng fù gè yǒu zhī suǒ zhǎng ，gè yǒu suǒ què ，qǔ zhǎng ér bǔ quē zhě wéi shàn yě 。

  今之天下者，虽曰郎与妇平者，然重妇而轻郎者、重郎而轻妇者甚番也。天下之人者，皆为父母所生，血肉之躯，万身之身与共者，仅郎妇之别也，若贬其一者，不亦庸乎！郎有郎之坚而厚德也，妇亦有妇之善而温也，郎妇各有之所长，各有所阙，取长而补缺者为善也。

  yǐ děng ér dài rén zhě ，yì rén zhī yǔ hé ，yì guó zhī ān dìng zhě shì yě ，hé lè ér bú wéi yān ？

  以等而待人者，益人之与和，益国之安定者是也，何乐而不为焉？

  shī shàn zhě wàn shì yǒng cún ，shī è zhě wàn jié bú fù ，shī shàn yǔ rén ér fú qiú qí bào zhě ，gài wéi shén zhī zhě yě shī è ér wú yàn zhī yǒu zhě ，gài wéi yán wáng zhī tú zhě yě 。

  施善者万世永存，施恶者万劫不复，施善与人而弗求其报者，盖为神之者也施恶而无厌之有者，盖为阎王之徒者也。

  rén zhī chū ，xìng běn shàn ，shī shàn nǎi rén zhī xìng yě ，ér fēi shèng zhě shòu zhī ，gù fú xū qiú zhī yǐ bào yān ，rén zhī zhuàng ，xìng yǒu è ，shī è nǎi shǎo rén zhī xìng yě ，ér fēi zhì è zhě shòu zhī ，gù wú suǒ yàn yě 。

  人之初，性本善，施善乃人之性也，而非圣者受之，故弗需求之以报焉，人之壮，性有恶，施恶乃少人之性也，而非至恶者受之，故无所厌也。

  ér xìng yǒu è zhe ，ruò zǎo huí qí xīn 、zhuǎn qí yì 、gèng qí xìng zhě ，zé yóu shí wèi chí ，gèng wéi xìng shàn zhī rén yě 。nì zhě ér yán zhī ，xìng běn shàn zhě ，rú qí gèng xìng yú shēn ，gèng wéi xìng è zhī rén ，zé yóu shí yǒng wèi chí yě ，yú xìng běn è zhě wú bié yǐ 。gài jīn shì zhī è zhě ，xìng běn shàn zhě gù shí liù qī ，jiē yīn gèng qí běn xìng zhě ，gèng wéi è xìng zhī rén ，gù wéi yán wáng zhī tú zhě yě ，yǔ xìng běn è zhě tóng wū yǐ 。

  而性有恶着，若早回其心、转其意、更其性者，则犹时未迟，更为性善之人也。逆者而言之，性本善者，如其更性于身，更为性恶之人，则犹时永未迟也，于性本恶者无别矣。盖今世之恶者，性本善者故十六七，皆因更其本性者，更为恶性之人，故为阎王之徒者也，与性本恶者同污矣。

  gù běn xìng yì néng gèng yě ，gèng è zhě wéi yì ，gèng shàn zhě wéi nán ，hé yě ？dá yuē ：“shàn zhě shě jǐ ér shī shàn yǔ rén ；è zhě rú láng jū ，sǔn qí zhǔ ér lì qí shēn yě 。”shàn zhě shě jǐ ér shī shàn yǔ rén yě ，gù fú qiú qí bào yě ，ér yì shàn yú rén ，cǐ wéi zhì shàn zhī xián zhě yě 。è zhě rú láng jū ，sǔn qí zhǔ ér lì qí shēn zhě ，gù wú suǒ yàn yě ，ér yì è yú rén ，cǐ wéi zhì è zhī yán wáng zhī tú zhě yě 。

  故本性亦能更也，更恶者为易，更善者为难，何也？答曰：“善者舍己而施善与人；恶者如狼驹，损其主而利其身也。”善者舍己而施善与人也，故弗求其报也，而益善于人，此为至善之贤者也。恶者如狼驹，损其主而利其身者，故无所厌也，而益恶于人，此为至恶之阎王之徒者也。

  gǔ zhī rén yuē ：“rú è zhě bì ，qí rù dì céng zhī xià yě ，shòu kǔ ér lǐng nán ，dài qí gèng xìng wéi shàn zhě ，fāng néng shēng yú wàn tiān zhī shàng yě ；nì zhě ér yán zhī ，rú shàn zhě bì ，qí rù wàn tiān zhī shàng yě ，xiǎng lè ér dé huān ，rú qí gèng xìng wéi è zhě ，fāng dǎ rù dì céng zhī xià yě 。”gù yǒng è jí nán ，yǒng shàn gèng wéi nán shàng zhī nán yǐ ！hé yě ？gài wàn tiān zhī shàng yě ，cái yǔ quán zhě jiē wú jìn yě ，jiē wàn rén zhī suǒ mèng qiú yě ，jì dé zhī ，gù wàng jǐ zhī shàn ，rì yǐn jiǔ xiàng huān ，gèng qí xìng wéi è yě ；gài dì céng zhī xià yě ，shòu zhì kǔ ，rì biān gùn yǔ suí ，qí bì shòu jiāo ér huǐ ，gèng qí xìng zhě wéi shàn yě 。

  古之人曰：“如恶者毙，其入地层之下也，受苦而领难，待其更性为善者，方能升于万天之上也；逆者而言之，如善者毙，其入万天之上也，享乐而得欢，如其更性为恶者，方打入地层之下也。”故永恶极难，永善更为难上之难矣！何也？盖万天之上也，财与权者皆无尽也，皆万人之所梦求也，既得之，故忘己之善，日饮酒相欢，更其性为恶也；盖地层之下也，受至苦，日鞭棍与随，其必受教而悔，更其性者为善也。

  shī shàn ér fú qiú qí bào ，wéi wàn dài zhī suǒ zàn ，pū zhòng shēng yú tiān xià zhě ，hé lè ér bú wéi yān ？shī è ér wú suǒ yàn zhě ，wéi wàn dài zhī suǒ é ，wàn jié ér bú fù zhě ，ér jīn jìng yǒu fàn xiǎn ér wéi zhī zhě ，huò yǐ ！huò yǐ ！zhì huò yǐ ！

  施善而弗求其报，为万代之所赞，噗众生于天下者，何乐而不为焉？施恶而无所厌者，为万代之所讹，万劫而不复者，而今竟有犯险而为之者，惑矣！惑矣！至惑矣！

  fū chǐ yǒu suǒ duǎn ，cùn yǒu suǒ zhǎng ，chǐ yǔ qiān lǐ ér bǐ zhī zé wéi duǎn ，cùn yǔ yī sù ér bǐ zhī zé wéi zhǎng 。gù rén wú wán ér quán měi zhī zhě yě ，shú néng wú què ？yǒu què ér fú tīng shàn yán ，qí wéi què yě ，zhōng bú bǔ yǐ 。shàn dé nì ěr zhī yán zhě ，nǎi zhòng ní zhī liù shí zhī rén yě ，gǔ yuē ：“liáng yào kǔ kǒu lì yú bìng ，zhōng yán nì ěr lì yú háng 。”chán yán suī shùn jǐ zhī ěr zhě ，ér qí yì shèn è ，yán zhī rén yù hài yú rǔ yě ；zhōng yán suī nì jǐ zhī ěr zhě ，ér qí yì shèn shàn ，yán zhī rén yù zhōng yú rǔ yě 。

  夫尺有所短，寸有所长，尺与千里而比之则为短，寸与一粟而比之则为长。故人无完而全美之者也，孰能无阙？有阙而弗听善言，其为阙也，终不补矣。善得逆耳之言者，乃仲尼之六十之人也，古曰：“良药苦口利于病，忠言逆耳利于行。”谗言虽顺己之耳者，而其意甚恶，言之人欲害于汝也；忠言虽逆己之耳者，而其意甚善，言之人欲忠于汝也。

  wéi mín yīng qiān ér shàn tīng nì ěr zhī yán ，jun1 gù yīng yì qiān ér guǎng nà nì ěr zhī yán yě 。gǔ zhī yáo 、shùn 、yǔ ，hàn wén 、jǐng 、wǔ ，táng tài zōng zhī rén zhě ，jiē wèi zhì xián zhī jun1 yě ，tài zōng shàn nà wèi zhēng zhī jiàn ，gù zhēng dé shū 《jiàn tài zōng shí sì shū 》，guó yīn ér qiáng yān ；fǎn ér yán zhī ，gǔ zhī jié 、zhòu 、yōu wáng 、suí yáng dì 、hú hài zhī rén zhě ，jiē wèi zhì hūn zhī jun1 yě ，fú tīng zhōng yán ，chán rén gāo zhāng ，mín kǔ guó wēi zhě ，guó yīn ér wáng yǐ 。gù ěr shùn zhě zhǎng cún wú chóu ，xīn xiá zhě mìng duǎn ruò shǔ 。kuān zhě ，nǎi jiāng hǎi yě ，yǔ zhī yì kuān zhě ，tiān dì yě ，zhì kuān zhě ，xián rén zhī ěr yě ，xián zhě zhī ěr kuān hū tiān dì ，wú rén yǐ zhī wéi dí ，tiān xià jiē yǐ zhī wéi yǒu yě 。cǐ “tiān xià wú dí ”zhī zhēn yì yě 。mèng zǐ yuē ：“yù mín bú yǐ fēng jiāng zhī jiè ，gù guó bú yǐ shān xī zhī xiǎn ，wēi tiān xià bú yǐ bīng gé zhī lì ，dé dào zhě duō zhù ，shī dào zhě guǎ zhù ，guǎ zhù zhī zhì ，qīn qī pàn zhī ，duō zhù zhī zhì ，tiān xià shùn zhī 。”qí cì zhī wèi hū

  为民应谦而善听逆耳之言，君故应益谦而广纳逆耳之言也。古之尧、舜、禹，汉文、景、武，唐太宗之人者，皆谓至贤之君也，太宗善纳魏征之谏，故征得书《谏太宗十四书》，国因而强焉；反而言之，古之桀、纣、幽王、隋炀帝、胡亥之人者，皆谓至昏之君也，弗听忠言，谗人高张，民苦国危者，国因而亡矣。故耳顺者长存无仇，心狭者命短若鼠。宽者，乃江海也，与之益宽者，天地也，至宽者，贤人之耳也，贤者之耳宽乎天地，无人以之为敌，天下皆以之为友也。此“天下无敌”之真意也。孟子曰：“域民不以封疆之界，固国不以山溪之险，威天下不以兵革之利，得道者多助，失道者寡助，寡助之至，亲戚畔之，多助之至，天下顺之。”其次之谓乎

  ěr shùn zhě zhǎng cún wú chóu ，xīn xiá zhě mìng duǎn ruò shǔ 。xián zhě zhī xīn kuān hū tiān dì ，wú rén yǐ zhī wéi dí ，tiān xià yǒu zhī ，gù xián zhě nǎi tiān xià wú dí zhě shì yě ，hé lè ér bú wéi yān ？ér rén yù fú tīng nì ěr zhī yán ér zhǎng cún zhě ，huò yǐ ！huò yǐ ！zhì huò yǐ

  耳顺者长存无仇，心狭者命短若鼠。贤者之心宽乎天地，无人以之为敌，天下友之，故贤者乃天下无敌者是也，何乐而不为焉？而人欲弗听逆耳之言而长存者，惑矣！惑矣！至惑矣

  zhōng guó zhī wén xué zhě ，bó dà zhī jīng ér shēn ，huó lì wèi jiǎn yě ，qí wén shū zhī tǐ zhǒng ，suī wàn dòu ér bú kě shù yě ，huàn ér yán zhī ，fān ruò dì zhī shā shí 、tiān zhī fán xīng ，wèi jiàn qí jìn yě 。gù wén nǎi líng xìng zhī xué yě ，shú sòng sì liù jīng chuán 、xué fù wǔ chē zhě yì yuǎn bú néng zú yě ，rú néng pāo shì zhī jiù sú ，shū chuàng xīn zhī zhāng ，lǐng bǎi nián zhī fēng sāo zhě ，wén xué kě wèi xué zhī chū jìng yě 。gù yuē ：“lǐ dù shī piān wàn kǒu chuán ，zhì jīn yǐ jiào bú xīn xiān 。jiāng shān dài yǒu cái rén chū ，gè lǐng fēng sāo shù bǎi nián 。lǐ dù shī piān suī yóu zài ，qiān nián wèi xīn rì jiàn shuāi ，cái rén chū zhě chuàng xīn piān ，lǐng fēng sāo zhě wú kě pān ”

  中国之文学者，博大之精而深，活力未减也，其文书之体种，虽万斗而不可数也，换而言之，番若地之沙石、天之繁星，未见其尽也。故文乃灵性之学也，熟诵四六经传、学富五车者亦远不能足也，如能抛世之旧俗，书创新之章，领百年之风骚者，文学可谓学之出境也。故曰：“李杜诗篇万口传，至今已觉不新鲜。江山代有才人出，各领风骚数百年。李杜诗篇虽犹在，千年未新日渐衰，才人出者创新篇，领风骚者无可攀”

  jīn zhī wén xué zhě ，lì lì ér zài mù zhě nǎi míng qīng zhī bā gǔ 、kǎo shì zhī bèi biāo dá yě ，yǒu wú lǐ zhī shī zhě ，jìng wèi qí tú yuē ：“bèi biāo dá zhě ，xū bàn zì ér fú yì zhě ，fāng néng dé fèn yě 。”wū hū ！wén xué zhī tí yě ，fú lùn hé tí ，dá zhě jiē yǒu wàn qiān zhī fǎ ，ér qí lǐ fēi fú hé cǐ tí zhī yì yě ，kuàng bā gǔ ér qǔ shì 、kǎo shì zhī bèi biāo dá yě ，jiē fù cái rén zhī sī ，huǐ wàn shì zhī cái ，wéi wén xué fā dá zhī zhì gù zhě shì yě ，fū wén xué zhě ，qí fú rú shù suàn zhī sǐ mù xiǔ kuài zhě shì yě ，qí bǐ líng xìng tōng dá ，fù ér huó yě ，yú fú néng shì qí jiē bì yú bā gǔ 、biāo dá zhī tú dāo yǐ ！

  今之文学者，历历而在目者乃明清之八股、考试之背标答也，有无理之师者，竟谓其徒曰：“背标答者，须半字而弗异者，方能得分也。”呜呼！文学之题也，弗论何题，答者皆有万千之法，而其理非弗合此题之意也，况八股而取士、考试之背标答也，皆缚才人之思，毁万世之才，为文学发达之桎梏者是也，夫文学者，其弗如数算之死木朽块者是也，其比灵性通达，富而活也，余弗能视其皆毙于八股、标答之屠刀矣！

  sòng jīng chuán zhě ，bèi nǎi jī zhī qiú yě ，qí zhòng wéi yì yīng yǐ jǐ jiàn ér shì zhī ，xún qí què ér gǎi zhī ，xún qí yì shàn ér xué zhī ，xué gù xué yǐ chū jìng yǐ ！gù yuē ：“jìn xìn shū ，zé bú rú wú shū 。”qí cǐ zhī wèi hū ！

  诵经传者，背乃基之求也，其重为亦应以己见而视之，寻其阙而改之，寻其益善而学之，学故学以出境矣！故曰：“尽信书，则不如无书。”其此之谓乎！

xún zǐ yuē ：“jun1 zǐ zhī xué yě ，yǐ měi qí shēn ；xiǎo rén zhī xué yě ，yǐ wéi qín dú 。”yú fú wéi xiǎo rén ，gù fú xué yǐ tǎo páng zhě zhī zhāng yě 。

荀子曰：“君子之学也，以美其身；小人之学也，以为禽犊。”余弗为小人，故弗学以讨旁者之彰也。

fū chǐ yǒu suǒ duǎn ，cùn yǒu suǒ zhǎng ，chǐ yǔ qiān lǐ ér bǐ zhī zé wéi duǎn ，cùn yǔ yī sù ér bǐ zhī zé wéi zhǎng ，gù shú néng wú què yě ？xué yǐ wéi bǔ jǐ zhī què ，měi jǐ zhī shēn yě ，ér fēi yǐ wéi qín dú ，ér tǎo zhī yǐ quán yǔ cái yān 。xué zhī chéng yě ，jìn qí lì yǐ bǔ qí què zhě zú yǐ ，wú xū bī shēn yǐ yì jīng yě ，rén zhī lì yì yǒu qí xiàn yě ，qiáng ér qiú yōu zhě ，shāng qí shēn ，bēi qí xīn yě 。hé yě ？qiú zhī guǒ guò gāo yě ，qí lì bú zú yǐ chéng yě ，bú néng chéng ，zé něi ér dà shāng qí xīn zhě ，zhōng rì wú lè yǐ ，dé ér fú cháng zhī yǐ shī yě 。gù qiú qí chéng zhě yīng liàng jǐ zhī lì ér qiú zhī ，yǔ qián gèng yì zhě zú yǐ ，ruò cì rǔ liǎng wù yǐ zé zhī ，yī wù nǎi bǎi wàn zhī qián yě ；yī wù nǎi yī wén zhī qián yě ，èr rì wéi èr wén ，sān rì wéi sì wén ，yǐ cǐ ér suàn zhī ，qí xiān zhě zhī bǎi wàn ，qiān nián wèi biàn yě ；ér qí hòu zhě ，zhī shù yuè yǐ yǒu qiān wàn zhī duō yě ，gù xué yì yǔ zhī tóng lǐ ，jí ér qiú qí dà chéng zhě ，wàn shì wú gèng yì zhě yě ，rì yì yú qián gèng yì zhě ，rì jiǔ ér nián shēn zhě ，qí bì chéng dà qì yě ，gǔ xún zǐ yuē ：“bú jī kuǐ bù ，wú yǐ zhì qiān lǐ ，bú jī xiǎo liú ，wú yǐ chéng jiāng hǎi 。”qí cǐ zhī wèi hū ！

夫尺有所短，寸有所长，尺与千里而比之则为短，寸与一粟而比之则为长，故孰能无阙也？学以为补己之阙，美己之身也，而非以为禽犊，而讨之以权与财焉。学之成也，尽其力以补其阙者足矣，无须逼身以益精也，人之力亦有其限也，强而求优者，伤其身，悲其心也。何也？求之果过高也，其力不足以成也，不能成，则馁而大伤其心者，终日无乐矣，得而弗偿之以失也。故求其成者应量己之力而求之，与前更益者足矣，若赐汝两物以择之，一物乃百万之钱也；一物乃一文之钱也，二日为二文，三日为四文，以此而算之，其先者只百万，千年未变也；而其后者，只数月已有千万之多也，故学亦与之同理，急而求其大成者，万世无更益者也，日益于前更益者，日久而年深者，其必成大器也，古荀子曰：“不积跬步，无以至千里，不积小流，无以成江海。”其此之谓乎！

xué yǐ měi qí shēn yě ，bǔ qí què yě ，ér fēi tā yòng ，xué zhī chéng fú qiú zhī gāo yě ，yǔ qián gèng yì zhě zú yǐ ，jìn lì ér wéi zhī ，shì xué zhī zhèng fǎ yě 。

学以美其身也，补其阙也，而非他用，学之成弗求之高也，与前更益者足矣，尽力而为之，是学之正法也。

  gǔ jīn zhī rén yě ，qí shēn gèn gǔ wèi biàn yě ，jiē wéi kě sī 、kě háng 、kě yán zhī zhě yě ，wú dà yì yān 。gù shī shàn zhě yīng shī tóng děng zhī shàn yǔ tiān xià zhī rén yě 。

  古今之人也，其身亘古未变也，皆为可思、可行、可言之者也，无大异焉。故施善者应施同等之善与天下之人也。

  ér jīn yì fēi rú cǐ zhī shī yě ，hé yě ？fú lì zhī yuàn ，nǎi gū zǐ zhī suǒ yě ，yǎng cǐ gū zǐ zhě ，nǎi yuàn nèi zhī zhì yuàn ér yǎng zhī zhě yě ，xiān yì shèn yōu yě ，gū zǐ jiē yǒu suǒ shí yǔ zhù yān ，qiě qí shēn wèi jiàn qí sǔn yān ，nián jiǔ ér rì zhǎng yě ，ér quán rán nì yān ，suī yǒu shí ，dàn qí suǒ shí yuǎn liè yú qián yě ，shèn chēng qí shí wéi shēng qín zhī shí yě ；suī yǒu zhù ，dàn qí zhù zhě xiǔ lòu kàng pò ，yǔ shēng qín zhī xué wú yàng yǐ ！gèng wéi rén zhī suǒ fèn zhě ，wéi yī yuàn yǎng zhī rén yuē ：“wú zì zhì cǐ yuàn yě ，qí zhōng zhī gū zǐ jiē rèn wú zhī chì yǔ chī yān ，yǒu fú kuài zhī xù nǎi rèn yí zhī yú gū zǐ zhī shàng ，chī ér bì zhě ，wú rén yì lǐ zhī yān ，shú yǒu cǐ xián qīng zhī xīn ér lǐ zhī yān ？”wū hū ，fū gū zǐ zhě ，nǎi wú fù ér wú mǔ 、wú zhù ér wú cái zhě shì yě ，qí mìng shèn bēi yě ，ér yòu yù fú lì zhī huò yě ，tiān xià zhī xǔ yān ？qǐ wéi liè huǒ ér pō yǐ yóu 、xuè ròu zhī shāng sā yǐ yán zhě sì hū ！fū fú lì zhī yuàn zhě ，shī shàn zhě zhī jí dì zhě shì yě ，rán jīn ér shēn hài yú qí gū zǐ yān ，è yǐ ！è yǐ ！

  而今亦非如此之施也，何也？福利之院，乃孤子之所也，养此孤子者，乃院内之志愿而养之者也，先亦甚优也，孤子皆有所食与住焉，且其身未见其损焉，年久而日长也，而全然逆焉，虽有食，但其所食远劣于前也，甚称其食为牲禽之食也；虽有住，但其住者宿漏炕破，与牲禽之穴无恙矣！更为人之所愤者，为一院养之人曰：“吾自至此院也，其中之孤子皆任吾之斥与笞焉，有弗快之绪乃任移之于孤子之上，笞而毙者，无人亦理之焉，孰有此闲清之心而理之焉？”呜呼，夫孤子者，乃无父而无母、无助而无财者是也，其命甚悲也，而又遇福利之祸也，天下之许焉？岂为烈火而泼以油、血肉之伤撒以盐者似乎！夫福利之院者，施善者之集地者是也，然今而深害于其孤子焉，恶矣！恶矣！

  gǔ yuē ：“lǎo wú lǎo ，yǐ jí rén zhī lǎo ；yòu wú yòu ，yǐ jí rén zhī yòu 。”ruò rǔ zhī yòu zǐ shòu yǐ shàng zhī bào zhě ，rǔ zhī gǎn yì hé yě ？rǔ bì nù yān ，lìng ér yán zhī ，rǔ jìng yǐ cǐ zhī huò yú tā rén zhī gū zǐ yān ！huò yǐ ！è yǐ ！qí zhì è yǐ ！

  古曰：“老吾老，以及人之老；幼吾幼，以及人之幼。”若汝之幼子受以上之暴者，汝之感亦何也？汝必怒焉，另而言之，汝竟以此之祸于他人之孤子焉！惑矣！恶矣！其至恶矣！

  fū zhēng zhě ，nǎi èr zhě hù yǔ zhī bǐ zhě shì yě ，cǐ kě chá qí lòu ér qiáng qí shēn yě ，shì gù lǚ ér lǚ zhàn 、lǚ zhàn lǚ qiáng zhě yě ，zhēng kě shī shì yā yú jǐ zhī shēn yě ，céng yì qí zhì ，céng měi qí shēn yě 。

  夫争者，乃二者互与之比者是也，此可查其陋而强其身也，是故屡而屡战、屡战屡强者也，争可施适压于己之身也，曾益其志，曾美其身也。

  fū hé zhě ，nǎi duō zhě wéi yī shì ér gòng lì zhě shì yě ，gǔ yuē ：“sān jiàng kě qiáng yú kǒng míng yě 。”dà jiāng suī wǔ qiáng shēn zhuàng zhě ，nán dí wàn rén zhī rèn yě ，hé zé ？jiàn shā yī rén ，ér qí hòu zhě yǒu wàn rén yǐ wéi zhī ，jiāng hé shí yǐ jìn ？qiě wàn rén zhī zhòng ，yī rén ké tán ，kě yǐ wàn tán jī hóng ér yān zhī ，gù qiáng fú zài yī yuán zhī zhuàng yě ，ér zài wàn rén zhī zhòng yě 。

  夫合者，乃多者为一事而共力者是也，古曰：“三匠可强于孔明也。”大将虽武强身壮者，难敌万人之刃也，何则？剑杀一人，而其后者有万人以围之，将何时以尽？且万人之众，一人咳痰，可以万痰积洪而淹之，故强弗在一员之壮也，而在万人之众也。

  zhēng zhī dào yě ，quán lì yǐ yīng ，yòng xīn yī yě ，gù néng jìn fā quán shēn zhī lì ，jǐ zhī zhǎng yǔ què zhě jìn jiàn zhī ，jiàn jǐ zhī zhǎng yǔ què zhě ，，kě jù ér gǎi zhī 。suī quán lì yǐ yīng 、yòng xīn yī yě ，ér yǔ zhī jìng zhě yì rú cǐ ，jìn zhēng zhī lì yě 。ér zhēng zhī zhě yǔ xiàng zhēng zhě zhī xì yě ，fēi wán yǐ dí zhī yě ，yīng xué yǔ zhī jìng zhě ，jìng yǔ gòng jìn yě ，néng wéi zhī zhě ，shǐ yǔ zhī jìng zhě kǒu xīn jiē fú zhī yě ；nì ér yán zhī ，yī zhì yú chì qí yǔ zhī jìng zhě ，suī néng qiáng ér shèng zhī ，ér yǔ zhī zhēng zhě zhī bī bīng shì ěr ，fēi xīn fú yě 。gǔ yuē ：“fú dòu ér fú chéng yǒu yě ，fú zhàn ér fú hé ”zhàn zhě ，huà máo ér jiě dùn ，biàn qí dí wéi qí yǒu zhě ，shì wéi zhàn zhī yōu zhàn yě ，dòu zhě ，dòu ér xiǎn qí qiáng ruò ，qǔ qí zhī qiáng ér bǔ jǐ zhī ruò zhě ，bú yì yì qiáng hū ？

  争之道也，全力以应，用心一也，故能尽发全身之力，己之长与阙者尽见之，见己之长与阙者，，可据而改之。虽全力以应、用心一也，而与之竞者亦如此，尽争之力也。而争之者与相争者之系也，非完以敌之也，应学与之竞者，竞与共进也，能为之者，使与之竞者口心皆服之也；逆而言之，一致于斥其与之竞者，虽能强而胜之，而与之争者只逼兵势耳，非心服也。古曰：“弗斗而弗成友也，弗战而弗合”战者，化矛而解盾，变其敌为其友者，是为战之优战也，斗者，斗而显其强弱，取其之强而补己之弱者，不亦益强乎？

  ér jīn zhī zhēng yǔ hé zhě ，quán wéi fèn zhě èr shì yě ，zhēng zé fú néng sī háo zhī hé zhě ，jìn yǐ zhī wéi dí ，hé zé jìn lì ér wú tóng sī yě ，fú zhēng ，zé zuò wú zhì yě ，qí xiào shèn dī yě 。zhēng yǔ hé zhī fèn cún ，shì zhī huò yǐ ！

  而今之争与合者，全为分者二事也，争则弗能丝毫之合者，尽以之为敌，合则尽力而无同思也，弗争，则作无志也，其效甚低也。争与和之分存，世之惑矣！

  zhēng yǔ hé gòng ér cún zhě ，què zhě yì néng qǔ zhǎng ér bǔ yě ，jí zhōng zhī ruò zhě ，kě yóu qiáng yǐ dài zhī ，zé jí shèn qiáng yān ，rú cǐ ，hé lè ér bú wéi yān ？

  争与和共而存者，阙者亦能取长而补也，集中之弱者，可由强以带之，则集甚强焉，如此，何乐而不为焉？